Pesticidengebruik
Bloemrijke akkerranden blijken giftig lokkertje voor insecten
Bloemen die zijn ingezaaid op akkerranden trekken insecten aan. Werden bij de teelt op die akkers veel pesticiden gebruikt, dan zijn de bloemen giftig, constateren onderzoekers. ‘Een ecologische val voor insecten.’
verslaggever natuur en landschap
Meisjesogen staan er langs het veld met pioenrozen aan de Molenweg in Diever, en ook perzikkruid, echte kamille, knopherik en gewone melkdistel. De kruiden zijn ingezaaid aan de rand van de akker, om de biodiversiteit te verhogen en plagen op een natuurlijke manier te bestrijden.
De bloemen trekken insecten als roofmijt, lieveheersbeestjes en schildwespen aan, die bladluizen, spintmijten, witte vliegen en rupsen eten, waardoor de boer minder bestrijdingsmiddelen hoeft te spuiten om de rozen tegen plagen te beschermen. En dat is nog niet alles. Er komen ook bestuivers als bijen en zweefvliegen op de bloemen af, de planten bieden beschutting aan vogels en kleine zoogdieren, ze beperken de uitspoeling van meststoffen naar de sloot, en het ziet er nog leuk uit ook.
Kosten wegen op tegen baten
Win-win-win. Geen wonder dat de Europese Unie bloemrijke akkerranden stimuleert en sommige gemeenten en provincies subsidie verlenen voor het inzaaien van kruidenmengsels. Het RIVM berekende twee jaar geleden tijdens onderzoek in de Hoeksche Waard dat de kosten (een strook van anderhalve meter kan niet voor gewassen worden gebruikt) opwegen tegen de baten: meer biodiversiteit, schoner water, meer recreatiemogelijkheden. Die kosten zouden daarom niet alleen bij de boer moeten liggen.
De Vlinderstichting zag in 2020 bij een proef in het Gooi dat akkerranden een positief effect hebben ‘op de talrijkheid en soortenrijkdom van bloembezoekende insecten’. Een jaar eerder trok de Vlinderstichting al diezelfde conclusie uit onderzoek in Odoorn, dat ze deed samen met Stichting Veldleeuwerik en pesticidenproducent Basf.
Overgewaaide pesticiden
Maar er zit ook een keerzijde aan de medaille, ontdekten onderzoekers van het Drentse burgerinitiatief Meten=Weten. Insecten die op de bloemen in de akkerranden afkomen, belanden in ‘een ecologische val’ als daar overgewaaide pesticiden op zitten. Is er op een akker gif gespoten, dan zit dat ook op de bloemstrook ernaast, en insecten die van deze bloemen eten gaan dood of ze kunnen zich niet meer voortplanten.
Meten=Weten nam in zomer van 2022 monsters van bloemen, stelen en blaadjes van elf akkerranden in vijf provincies (Groningen, Drenthe, Gelderland, Flevoland en Noord-Holland). In het laboratorium van milieuanalist Eurofins werden daarop in totaal 41 verschillende bestrijdingsmiddelen gevonden. Negen daarvan hebben effect op de vruchtbaarheid, acht werken hormoonverstorend en zes beïnvloeden het zenuwstelsel (ze zijn neurotoxisch). Voor een deel van de andere stoffen zijn er aanwijzingen dat ook zij schadelijk zijn voor voortplanting, hormoonbalans of zenuwstelsel.
Gif dat op de akkers blijft
Vijf van de elf bloemstroken zijn volgens de onderzoekers zo vervuild met pesticiden dat ze een risico vormen voor insecten. Een akkerrand in het Groningse Oldenzijl spant de kroon met 26 gevonden stoffen in de strook langs een uienveld. Op de akkerrand langs de pioenrozen in Diever zaten tien verschillende stoffen.
Meten=Weten deed dit onderzoek samen met Margriet Mantingh van Pesticiden Action Network Nederland en Jelmer Buijs van Buijs Agro Services. Zij toonden enkele jaren geleden aan dat resten van pesticiden terecht komen in beschermde natuurgebieden op kilometers afstand van de akkers waarop ze zijn gebruikt. Dat ze ook op de bloemen in akkerranden zitten is dus geen verrassing, maar het was nog niet onderzocht.
“Bloemstroken hebben een aanzuigende werking, maar dat de insecten eraan doodgaan wordt niet gemeten”, zegt Guido Nijland van Meten=Weten. “We vinden echter niet alle gifsoorten buiten de velden. Ons advies is dus: gebruik de soorten gif die op de akkers blijven.”
Snuffelpalen
Met slechts elf akkerranden is het onderzoek beperkt. Dat zit hem vooral in de kosten, legt Nijland uit. Meten=Weten en PAN hebben het geld niet voor grootschaliger onderzoek. Maar het signaal is duidelijk, en dus durven de onderzoekers de stelling aan dat bloemstroken alleen langs grasland en biologische akkers zinvol zijn.
Het onderzoek is onderdeel van het project Schone Sier, waarin Meten=Weten met behulp van snuffelpalen ook metingen doet naar de gifstoffen in de lucht. Op vijf van de elf akkerranden vonden de onderzoekers behalve bestrijdingsmiddelen uit de landbouw ook de insectenwerende stof Deet. “Die vind je overal, en waar recreatie is meet je meer”, zegt Nijland. Ook werden enkele verboden middelen aangetroffen, mogelijk oude vervuiling of doordat een boer restjes heeft opgemaakt. “Er is weinig controle op pesticidengebruik.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten