Met oud en nieuw kwam het bijna uit de hand gelopen
strandvuur in Schevingen in de media waar het vooral ging om wie heeft de hoogste
vuurstapel.
Maar in Noord Friesland in Noord Duitsland hebben
ze nog het traditioneel volksfeest van wat ze noemen ‘Biikebrennen’. Een groot vuur wordt op de avond van de 21ste februari aangestoken.
De naam Biikebrennen
is Fries en betekend Vuurteken, baken
branden. Dit volksfeest is één van de oudste Friese gebruiken en wordt aan
de hele Schleswijk Holsteinse Noordzeekust en eilanden gevierd, het liefst aan de kustzijde zelf. Het vuurbaken
bestaat uit verzamelde kerstbomen en ander takmateriaal.
Het moment in het jaar voor dit volksfeest is ook
belangrijk want het is voor de 22ste, de naamdag van Petrus, de schutspatroon
van de vissers en is soms pas in het midden van de 19e eeuw weer opgepakt.
De betekenis wordt verschillend aangegeven en wordt ook
bepaald door de tijdsgeest:
- In het verdere verleden zal het een religieuze
offercult zijn geweest aan het grote water waar de hoogste goden werden
aangeroepen, zoals de oorlogsgod Weda
identiek met Wodan en Odin.
Van een aantal
vuurplaatsen is bekend dat ze op of bij oude gerechts heuvels –dingplaatsen
(Ting) waren.
- Het vuur verdrijft de winter. In bepaalde streken wordt
de winter voorgesteld als een stropop, die het Petermannetjes wordt genoemd of
ook wel een houten teervat.
Het verbranden van het Petruspoppetje voor zijn naamdag werd
ook wel gezien als een symbolische afwijzing
van het christelijke geloof.
- Een symbolische lichtbaken voor de zeevaarders die op
lange zeereis gaan.
De Hanze steden hadden in 1403 besloten dat tussen Martins
dag (11 november) en Petrus dag geen
scheepvaart mocht plaatsvinden. Pas op
de 22ste kwam een eind aan deze winterpauze en is het begin van het voorjaar.
En het nieuwe reisjaar.
In de 16e eeuw wordt dit gebruik gemeld en op de Petrus
dag werden in die tijd ook verdragen gesloten, testamenten opgesteld en
besproken wanneer men op de grote vaart, walvisvaart ging.
- In deze
tijd is het nog een feest van gemeenschapszin, de traditie en het buitenzijn
met de nacht, vuur en na afloop gezamenlijk eten. Een avondje UIT.
Voorafgaand is er op een aantal plekken
ook een fakkeloptocht naar de vuurplaats. Ook worden er toespraken gehouden in
het Fries en Duits en kan muziek het verlevendigen.
Na afloop van het Biikenbrennen wordt traditioneel boerenkool gegeten.
Het is een krachtig lokaal feest dat ook veel
toeschouwers trekt!
Het Biikebrennen is ook als "Pers Awten" of "Pers
Aften" bekend op de Deense Waddeneilanden
Ook wordt het vuurfeest in
het Schleswig-Holsteinisse Binnenland gevierd
en heet het ‘Beekenbrennen’ en wordt op 2. Februari gevierd.
Op 12. December 2014 besloot het Duitse Kultusministerium om dit gebruik als immaterieel
Cultuur erfgoed in ere te houden.
Opmerkelijk dat wij in
Nederland niet een dergelijk kustfeest kennen op deze datum.
In Nederland was 22
februari wel het feest van Petrus’ Stoel en was op veel
plaatsen het de dag waarop de pacht
moest worden betaald en waarop men elkaar hielp bij het verhuizen. Het was
traditioneel ook de eind- en startdatum voor arbeidscontracten. Op deze dag
veranderden bijvoorbeeld boerenknechten en -meiden vaak van werkgever. Dus meer
een boeren samenlevings dag.
In België kennen ze wel zeewijdingen in de maand juni, een
katholiek gebruik dat de zee wordt gezegend. Met de wijding van de zee gedenkt men vooral de op zee
gebleven vissers en wordt er bescherming gevraagd.
Of de
huidige zeevuren nog een spirituele cultusfunktie hebben, durf ik te
betwijfelen en het behoort meer tot de menselijke feesten dan tot de
gezamenlijke feesten met de subtiele werelden.
Wat nog wel
zal optreden als het gaat om een feest op een bepaalde oude vierplek dat de
plaatswezens zeer in hun nopjes zijn als het weer feest is!
nb
iemand merkte op dat het tijdstip 21/22 februari de overgang is van sterrenbeeld waterman naar vissen en ook het begin van het chinese nieuwe jaar.(F)