maandag 30 september 2024

Würden mehr Menschen ihre Gärten naturnah gestalten, könnte dies »einen großen Beitrag leisten«

 

Bestand vieler Tierarten in Deutschland geht zurück, Forschende zeigen sich schockiert

Intensive Landwirtschaft, Umweltverschmutzung: Viele Arten schwinden, auch die Lebensgrundlage von Menschen ist bedroht. Ein aktueller Bericht zeichnet ein düsteres Bild. Immerhin gibt es Trends, die Hoffnung machen.
Dunkler Wiesenknopf-Ameisenbläuling auf einem Halm: Ökologisch ungünstiger Zustand
Dunkler Wiesenknopf-Ameisenbläuling auf einem Halm: Ökologisch ungünstiger Zustand
 Foto: Sunbird Images / imageBROKER / picture alliance
Gärten voller Hummeln und anderer Bienen, offene Landschaften mit Wildblumen, zwischen denen sich Grillen und Schmetterlinge tummeln – solche Anblicke sucht man in Deutschland an vielen Orten mittlerweile vergebens. Das Insektensterben und der Rückgang weiterer Tiergruppen sorgen seit Jahren für Aufsehen; Wissenschaftler, die sich mit dem Verlust an biologischer Vielfalt beschäftigen, sind Kummer gewöhnt.
Die jüngste und bisher umfassendste Bestandsaufnahme in Deutschland bringt allerdings auch hart gesottene Forschende aus der Fassung. An wie vielen Stellen es negative Entwicklungen gebe, sei doch »ganz schön frustrierend«, sagte Alexandra-Maria Klein von der Universität Freiburg bei einem Pressegespräch anlässlich des heute veröffentlichten Berichts »Faktencheck Artenvielfalt«. Es gebe zwar auch einige Lichtblicke. Trotzdem sei sie »eher schockiert als erfreut«, erklärte die Professorin für Naturschutz und Landschaftsökologie. Von einem »sehr traurigen Trend« sprach ihr Kollege Helge Bruelheide, Professor für Geobotanik an der Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg.
Die beiden haben zusammen mit etwa 150 weiteren Autorinnen und Autoren auf mehr als 1000 Seiten den Stand des Wissens zur Biodiversität im Agrar- und Offenland, im Wald, in Binnengewässern und Auen, Küsten und Küstengewässern sowie in urbanen Räumen zusammengetragen. Demnach nimmt die Vielfalt der Lebensräume bei uns ab. Mehr als die Hälfte der Lebensraumtypen ist einem ökologisch ungünstigen Zustand. »Immer noch verschwinden wertvolle Habitate«, heißt es in dem Bericht. Besonders besorgniserregend sei die Situation der Lebensraumtypen im Grünland (gemeint sind Kulturflächen wie Wiesen, Weiden und Heidelandschaften) sowie auf ehemals artenreichen Äckern, in Mooren, Moorwäldern, Sümpfen und Quellen.
Beutelmeise mit Jungvögeln: Ausweitung von Schutzgebieten nötig
Beutelmeise mit Jungvögeln: Ausweitung von Schutzgebieten nötig
 Foto: BIA / IMAGO
In der Folge seien die Bestände vieler Arten zurückgegangen, schreiben die Forschenden. Nach ihren Angaben sind von den etwa 72.000 in Deutschland einheimischen Tier-, Pflanzen- und Pilzarten etwa 40 Prozent auf ihre Gefährdung hin untersucht und in Roten Listen dokumentiert worden. Fast ein Drittel aller Arten in diesen Roten Listen seien stark gefährdet oder gar vom Aussterben bedroht.
Als stark gefährdet gelten etwa viele Reptilien- und Amphibienarten sowie zahlreiche Insekten, etwa Gruppen der Ameisen, Tagfalter und Bienen. Arten wie Mooshummel, Obsthummel und Deichhummel habe sie »noch nie bei uns in der Landwirtschaft gesehen«, sagte Alexandra-Maria Klein.
Mit Sorge blicken Klein und die anderen Forschenden zudem auf eine Entwicklung im Agrar- und Offenland – gemeint sind Gebiete ohne Wald wie etwa Äcker, Wiesen und Heidelandschaften: Dort sei der Vogelbestand in den vergangenen 40 Jahren um mehr als die Hälfte zurückgegangen, heißt es im Faktencheck Artenvielfalt. Auch viele Pflanzenarten schwinden, vor allem bei der sogenannten Ackerbegleitflora – das sind Arten, die wild neben Kulturpflanzen wie Weizen und Roggen auf Feldern wachsen. Kaum noch zu finden seien etwa der Acker-Schwarzkümmel und das Deutsche Filzkraut, sagte Klein.

Die Kegelrobbe war fast ausgerottet – heute gibt es wieder mehr als 2000 Tiere

Ein Großteil des Verlusts an biologischer Vielfalt habe sich bis 1970 ereignet, bedingt unter anderem durch Flächenversiegelung, Plantagenwirtschaft, Flussbegradigungen, ungereinigtes Abwasser und eine großflächige Entwässerung der Landschaft, insbesondere von Auen und Mooren, schreiben die Forschenden. Dass die Natur sich nicht erhole und der Verlust an Artenvielfalt stellenweise sogar noch zunehme, sei unter anderem auf den Ausbau der Landwirtschaft und deren negative Wirkung auf benachbarte Ökosysteme zurückzuführen. Landwirte setzten zwar mittlerweile weniger Pestizide ein, sagte Klein. Die Toxizität dieser Mittel sei jedoch »leicht nach oben« gegangen.
Auch wenn der Faktencheck Artenvielfalt viele Negativtrends zeigt – die Forschenden haben trotzdem Hoffnung, dass die Vielfalt der Arten in Deutschland wieder zunehmen könnte. Die Kegelrobbe sei in Deutschland fast ausgerottet gewesen, sagte Helge Bruelheide. Mittlerweile gebe es wieder mehr als 2000 Tiere. »Das zeigt, dass ein ganz konsequenter Artenschutz sehr hilfreich sein kann.« Ein weiterer Positivtrend: Durch die Abwasserreinigung seit 1970 seien die Fließgewässer sauberer geworden, wovon wirbellose Tiere wie Libellen profitiert hätten.
Erfreulich ist nach Einschätzung der Wissenschaftler auch, dass der Bestand einiger Waldvogelarten wieder gewachsen ist. Vermutlich, weil es wieder mehr Totholz in Wäldern gibt, das als Lebensort für Insekten fungiert, die wiederum von Vögeln verspeist würden, sagte Christian Wirth, Leiter der Arbeitsgruppe Spezielle Botanik und funktionelle Biodiversität an der Universität Leipzig. Er und die anderen Forschenden plädieren für mehr biologische Landwirtschaft und eine Ausweitung der Schutzgebiete in Deutschland, um die Biodiversität voranzubringen.
Auch der Einzelne könne etwas bewirken, sagte Marion Mehring vom Institut für sozial-ökologische Forschung in Frankfurt. »Im Garten ein wenig mehr Wildnis zuzulassen, das kann sich lohnen.« Die Gartenfläche in Deutschland insgesamt komme in etwa der Fläche der Naturschutzgebiete gleich. Würden mehr Menschen ihre Gärten naturnah gestalten, könnte dies »einen großen Beitrag leisten«.
Für ihre Analyse hatten die Forschenden mehr als 6000 Publikationen zum Thema Artenvielfalt ausgewertet – neben wissenschaftlichen Studien zählten dazu Abschlussarbeiten, behördliche Berichte und Gutachten. Außerdem stellten sie aus der Literatur und Datenbanken einen neuen Datensatz mit mehr als 15.000 Zeitreihen zu Tier- und Pflanzenarten zusammen. Finanziert wurde die Arbeit vom Bundesministerium für Bildung und Forschung.
 

zondag 29 september 2024

slecht nieuws voor planteneters..

 Interview

Paco Calvo

Planten kunnen stress ervaren, zegt deze professor. ‘Ik bezorg veganisten hoofdpijn’

Paco CalvoBeeld Lina Botero/FILBo 2024
Planten zijn slim en zelfbewust, zegt filosoof en plantenonderzoeker Paco Calvo. Hij wil dat we stoppen met de ‘uitbuiting van planten’, en jaagt ‘orthodoxe’ plantenexperts én veganisten tegen zich in het harnas.
 
Terwijl een mes me levend doormidden snijdt, wil ik het wel uitschreeuwen, maar door m’n locked-insyndroom kan ik niets uitbrengen. Dan krijg ik kokend water over me heen. Even kan ik bijkomen in een vergiet, tot ik in een wok beland. Dan verlies ik het bewustzijn en sterf, beetgaar.
Dit is fictie: ik verplaats me in de laatste minuten van een van mijn spruitjes gisteravond. Vindt u dit absurd of vergezocht?
“Nee hoor”, zegt Paco Calvo (53). De hoogleraar wetenschapsfilosofie is schrijver van het onlangs vertaalde Planta Sapiens. Hij beschouwt planten als bewuste wezens, die zich voor ons nauwelijks waarneembaar uiten. En die ‘plantenbevrijding’ verdienen.
De Spaanse professor leidt het Mint-laboratorium in Murcia in Zuid-Spanje. Dat lab is niet ondergebracht bij diergeneeskunde, biologie of psychologie, maar in de filosofiefaculteit. Daar moeten proeven bewijzen dat planten beschikken over ‘Minimale Intelligentie’, Mint. Ook wil het lab volgens de hoogleraar “vragen beantwoorden die men elders niet stelt.”
Die spruitjes die ik gisteren wokte, met hun bewustzijn en locked-insyndroom, maken me lacherig, maar ook ongemakkelijk, want stel nou dat u gelijk hebt…
“Ongemakkelijk is het zeker, en voor veel van mijn filosofencollega’s is dat een argument tegen bewustzijn van planten, want het zou tot absurde implicaties leiden. Maar ongemak is geen overtuigend bewijs tegen mijn stelling dat Planta sapiens is – de plant is wijs.”

In Planta Sapiens doet Calvo verslag van plantproeven. De beschrijvingen en analyses bevatten begrippen als ‘individu, intelligentie, beslissen, communiceren, wijs, herkennen, anticiperen, leren, bewustzijn, gedragen, langetermijngeheugen’. Dat is taal die we doorgaans reserveren voor homo sapiens, en wat andere dieren.
Betekent dat dat we de goede woorden niet hebben, en ons bij gebrek aan beter behelpen met onze mensentaal? Rekt u die als het ware op? Of is de mensentaal toereikend en willen we er niet aan dat die kwalificaties op planten van toepassing zijn?
“Dat is raak geformuleerd, dáár gaat het mij om. Mijn opponenten verwijten me dat ik planten antropomorfiseer, er zogezegd mensjes van maak, en dat ik de taal onverantwoord oprek. Terwijl ik denk dat de woorden die u aanhaalde, goed uitdrukken wat planten zijn en doen.”
Dat de klimboon, waar u proeven mee doet, intelligent is, zit niet in de boon, maar in uw hoofd, zeggen uw critici. U ziet niet wat er is, maar wat u wilt zien.
“Dat risico bestaat. Maar onze waarnemingen beschrijven gedrag dat je niet volledig kunt verklaren als louter reflexmatige reacties.”
Zijn critici zijn volgens Calvo te terughoudend en behoudend. Hij varieert op een bekende uitspraak van primatoloog Frans de Waal: zijn we wel slim genoeg om te weten hoe slim dieren zijn? “Ik voeg daaraan toe: zijn we dapper genoeg om dat te erkennen?”
Paco CalvoBeeld Lina Botero/FILBo 2024
Calvo ziet zichzelf als een maverick, een buitenbeentje dat paden inslaat die anderen niet willen of durven bewandelen.
Een van die paden is: praten over ‘neurobiologie in planten’. Dat is vloeken in de kerk, want voor bewustzijn, zo luidt de wetenschappelijke consensus, heb je ‘neuronale structuren’ nodig, hersenen dus. Planten hebben sapstromen en fotosynthese, maar niets wat op neuronen lijkt.
Calvo beaamt dat helemaal, maar beticht zijn opponenten ervan “zó vastgeroest te zitten in het dogma van neuronale intelligentie, van hersencentrisch bewustzijn, dat ze zich geen andere vormen van interne ervaring kunnen voorstellen.”
Charles Darwin heeft onze kijk op dieren fundamenteel veranderd. U biedt een totaal andere kijk op planten. U citeert Darwin vaak, vergelijkt u zich met hem?
“Ik zou niet durven, Darwin was geniaal. Maar ik zie wel een overeenkomst: hij dorst buiten de bekende routes te denken, ánders, tegen het wetenschappelijke establishment in. Dat veroorzaakte een revolutie in ons denken.”
U probeert ook zo’n kanteling te veroorzaken in ons denken over planten.
“Ja. We zien planten doorgaans als grondstof voor kleding, voor voedsel, ze bestaan omdat ze nuttig zijn voor ons. Wat ik probeer is ze óók te zien als handelende wezens, met hun eigen intenties en doelen.”
Dat vergt een ‘radicale verandering’ die volgens Calvo slechts mogelijk is door zich te ontdoen van het ‘orthodoxe wetenschappelijke evangelie’. “Darwin heeft ons geleerd dat we anders kunnen kijken en dat we, als we de moed hebben anders te denken, iets anders zien. Planta Sapiens is een eerbetoon aan hem.”
U durft een omstreden term als ‘plantenpsychologie’ te gebruiken, dus u hebt zeker lef. Maar bent u geen getikte professor?
“Mijn hemel, dat u dat zegt… En het kan nog veel erger, u wilt niet weten wat ik al naar mijn hoofd heb gekregen. Orthodoxe plantenonderzoekers schrijven niet alleen dat ik ernaast zit, maar dat ik een gevaar ben. Ze laten de gebruikelijke academische hoffelijkheid varen en beweren dat ik jonge plantenbiologen op dubieuze ideeën breng, dat mijn conclusies over plantenbewustzijn het hele vakgebied beschadigen, dat zou ik van binnenuit kapotmaken.
“Ze willen dat de financiers van mijn onderzoek hun geld terugtrekken en dat vaktijdschriften mijn artikelen weigeren, omdat ik een fantast zou zijn. Dat is toch verschrikkelijk, om als wetenschapper geweerd te worden omdat je er een andere wereldvisie op nahoudt?”
In 2006 raakte hij door een publicatie over plantencommunicatie geïnteresseerd door dat fenomeen. ‘Geobsedeerd’, schrijft hij zelf in Planta Sapiens waarin hij zijn zoektocht boekstaaft. De Spaanse versie heeft als ondertitel ‘ontmaskering van de geheime intelligentie van planten’, alsof hij het locked-insydroom omzeilt en mijn spruitje aan de praat heeft gekregen.
Het boek beslaat 200 tekstpagina’s, gevolgd door een duizelingwekkende 100 pagina’s aan voetnoten.
Uw boek wekt bij mij de indruk dat planten voelende wezens zijn. Klopt dat?
“Ik vind het waarschijnlijk, maar een feit is het niet, daar is empirisch bewijs voor nodig. Daar zijn we nog steeds naar op zoek. Mijn lopende onderzoek richt zich daarop.”
Toch trekt Calvo verstrekkende conclusies. “Op basis van mijn onderzoek naar planten, die sapient (‘wijs’, red.) zijn, vind ik dat het gangbare denken over wat menselijke intelligentie is, over hoe beslissingen tot stand komen, op de schop moet.”
Daarnaast is de ethiek aan herziening toe. Die gaat meestal uit van de ‘cirkel van compassie’, de kring van wezens met wie we rekening horen te houden. Die cirkel is in de afgelopen eeuw verruimd: we voelen niet alleen mee met medemensen, maar ook met een uitdijend aantal diersoortendieren, want ze kunnen allemaal lijden.
De belangrijkste denker in dit verband, de ethicus Peter Singer, dacht daarbij in de eerste plaats aan mensapen, maar ook andere dieren hoorden gevrijwaard te blijven van pijn. Zo werd Singer de profeet van het veganisme.
Bij Singer vielen planten buiten de morele boot, omdat ze geen pijn voelen. Daar is Calvo het niet mee eens. Volgens hem schreeuwen planten het niet uit, en wegrennen zit er niet in, maar ze vertonen wel ‘vermijdingsgedrag’ en ‘gecoördineerde reacties door zenuw-achtige systemen’. Ook het spruitje lijdt onder stress. “Daarom hoort de cirkel van compassie verruimd te worden naar planten. Verplaats je maar eens in hen.”
De term ‘plantaardig’ klinkt lief, maar is volgens Calvo voor planten helemaal niet zo aardig. De alom bepleite transitie van dierlijk naar plantaardig voedsel reduceert de uitstoot van broeikasgassen, maar niet het leed: dat wordt afgeschoven van dier naar plant. Vegetariërs, en al helemaal veganisten die ervan overtuigd zijn dat hun levensstijl het minste leed berokkent, vallen moreel door de mand. Zelfs een kom salade is een slagveld.
“Ik bezorg veganisten hoofdpijn”, zegt Calvo. “Planten zijn niet ethisch veilig om te eten, ze hebben subjectieve ervaringen. Dat gooit de morele superioriteit van veganisten omver. Dat is een moreel dilemma, en niet alleen voor hen, daar voel ik me ook onprettig bij. Maar moet ik daarom afzien van mijn onderzoek?”
Wat kan ik nog eten als dieren en planten afvallen?
“Daar heb ik geen helder antwoord op.”
Waar hebt u mee ontbeten, vanmorgen?
“Koffie en toast met olijfolie.”
Ik vrees dat de koffiestruik, de tarweplant en de olijfboom daaronder hebben geleden.
“Ja, dat is waarschijnlijk gevoelig, al is nog niet empirisch aangetoond dat ze pijn voelen. Stress ervaren ze wel, dat is zeker.”
Als je dieren en planten niet meer kunt eten, dan kun je net zo goed álles eten, want je wilt niet van de honger sterven en geleden wordt er toch.
“Ik ben inderdaad omnivoor. Maar daar past een nuancering bij. Je hebt gradaties van lijden. In mijn menukeuzes houd ik daar rekening mee.”
Wat wordt uw warme maaltijd vandaag?
“Ik kijk niet naar of iets plantaardig is of dierlijk, maar onverschillig ben ik niet. Ik stel de vraag: heeft de levensvorm die op mijn bord ligt, stress beleefd die voorkomen had kunnen worden?
“Dat geldt voor de kip en het spruitje. We zijn heel goed in het exploiteren van dier en plant. Over de dieren zijn we al anders gaan denken, maar ik vind dat we onze ogen niet mogen sluiten voor de uitbuiting van planten. Verdienen ze rechten? Ik zie ze als ethische entiteiten. Wij, mensen, hebben de plicht om hun welzijn te verbeteren.”

Trouw

zaterdag 28 september 2024

in de persoonlijkheid heeft alles twee kanten, ook bij Wim Hof

 

De buitenwereld kent Wim Hof als de excentrieke Iceman. Zijn gezin ging gebukt onder huiselijk geweld

Fotografie: Rein Janssen • Sculptuur: IJssculpturen op locatie

Terwijl Wim Hof uitgroeide tot een van de beroemdste gezondheidsgoeroes ter wereld, onderwierp hij zijn toenmalige gezin aan lichamelijke en psychische agressie. Nu zijn leven wordt verfilmd, spreken zijn ex, hun zoon en haar andere kinderen zich uit. 

Compleet verstijfd las Caroline de brief die ze zojuist had ontvangen. De afzender was een Britse filmproducent. Hij schreef dat hij werkte aan een speelfilm over het leven van haar ex-vriend, met wie ze tien jaar samen was en haar zoon Noah (21) kreeg. Hij wilde haar perspectief op dit verhaal horen, stond er. ‘Niet het minst omdat u daar een belangrijke rol in speelt.’

Caroline voelde haar adem stokken, die middag in augustus 2023. Ze was net begonnen met traumatherapie om het jarenlange geweld door haar ex te verwerken, en nu gebeurde dit.

Bij haar drie kinderen – ze heeft uit een eerder huwelijk een zoon (Christiaan) en een dochter (Nathalie) – sloeg de onrust ook toe, toen ze hoorden van de film. Niet in de laatste plaats bij Noah. Hij heeft een posttraumatische stressstoornis (ptss) overgehouden aan zijn jeugd en wil niet meer met zijn vader worden geconfronteerd. Laat staan via een speelfilm, die vermoedelijk wereldwijd aandacht wekt.

Zijn vader is namelijk Wim Hof, de 65-jarige gezondheidsgoeroe die miljoenen mensen over de hele wereld enthousiast maakte voor zijn koudwatertrainingen en ademhalingsoefeningen. De man die opzien baarde met zijn ijsbadrecords en bergbeklimmingen met ontbloot bovenlijf, van wie een zelfhulpboek verscheen in 44 talen, die over de vloer kwam bij megasterren als Oprah Winfrey, Jim Carrey, Orlando Bloom en Barbra Streisand en die volgens het jaarverslag van Hof Holding in 2022 ruim 6 miljoen euro winst maakte. De man ook die zich presenteert als een leermeester in de liefde. ‘Ik wil miljarden mensen bereiken’, zei hij in een interview, ‘en ze leren hoe ze kunnen leven in liefde en hun innerlijke duisternis kunnen verdrijven.’

160ste Gaia-Zoom zondagavond: Plekverbondenheid: het Grote Web van verbondenheid

 





vrijdag 27 september 2024

Rudolf Steiners gebed van Overgave

 GEBED VAN OVERGAVE

Wat ook komen mag,
wat mij ook het volgende uur,
de volgende dag brengen mag:
Ik kan het, als het mij volledig onbekend is,
door geen angst veranderen.
Ik wacht het af,
met volledige innerlijke rust, in volmaakte zielenrust.

Door angst en vrees wordt onze ontwikkeling tegengehouden;
wij stoten door vlagen van angst terug,
wat uit de toekomst in onze ziel opgenomen wil worden.

De overgave aan wat men goddelijke wijsheid in de gebeurtenissen noemt,
de zekerheid, dat datgene wat komt,
komen moet en dat het op de een of andere wijze zijn goede werking zal hebben,
het oproepen van deze stemming in woorden, in gevoelens, in ideeën
dat is de stemming van het overgavegebed.

Dat is één van de dingen die we in deze tijd moeten leren:
uit louter vertrouwen te leven zonder bestaanszekerheid,
uit het vertrouwen op de immer aanwezig zijnde hulp van de geestelijke wereld.
Waarlijk, anders gaat het in deze tijd niet,
als we niet de moed willen laten zakken.

Laten we onze wil voortdurend sterken en
proberen haar te wekken iedere morgen en iedere avond.


Corona is niet weg; maar ook andere varianten komen en gaan weer

 


CNN vandaag: https://edition.cnn.com/2024/09/24/science/massive-black-hole-jets-porphyrion/index.html


fenomeen black hole

Astronomers have observed a massive pair of jets releasing from a supermassive black hole 7.5 billion light-years from Earth. The megastructure spans 23 million light-years in length, making these black hole jets the largest ever seen, according to new research.

Black holes are viewed as the garbage disposals of the universe, gobbling up nearly everything that comes close to them. But a fraction of material is ejected before an object falls in, forming a jet on either side of the black hole, said Martijn Oei, a postdoctoral scholar at the California Institute of Technology and the lead author of a new study describing the discovery.

The findings were published September 18 in the journal Nature.

Black hole jets can accelerate radiation and particles close to the speed of light, causing them to glow in wavelengths visible to radio telescopes. Such a glow drew the attention of astronomers behind the new study while they were surveying the sky using Europe’s LOFAR, or LOw Frequency ARray radio telescope, in 2018.

The newly described jets have a power output equivalent to that of trillions of suns and are so massive that researchers have nicknamed the megastructure Porphyrion after a giant from Greek mythology.

The discovery is causing astronomers to rethink their understanding of how massive black hole jets can be as well as how these giant features can affect their surroundings and the structure of the universe.

“This pair is not just the size of a solar system, or a Milky Way; we are talking about 140 Milky Way diameters in total,” Oei said. “The Milky Way would be a little dot in these two giant eruptions.”