Terwijl de coalitiepartners op het landelijk toneel hun Schoofsurprise uitpakten, probeerde de Partij voor de Dieren het nog een keer: dieren in de Nederlandse veehouderij beschermen tegen een deel van het leed dat hen in de stallen wordt aangedaan. Woensdag diende ze een initiatiefwetsvoorstel in, terwijl in maart haar laatste wet met soortgelijk doel reeds was aangenomen en alsnog van tafel werd geveegd. Voor een partij die de vee-industrie wil afschaffen stelt de PVDD zich nog best mild op. Ze stelt wetten voor die op zijn minst veehouders moeten verbieden dieren te verminken. Ik kan me ook wetten voorstellen met het doel er helemaal mee te kappen. Wetten die verbieden dieren te fokken om ze te onthoofden voor ingrediënten die niemand nodig heeft. Zulke wetten zijn momenteel kansloos, maar kennelijk zijn wetten die mishandeling aan banden proberen te leggen dat ook.
Intussen was Caroline bij de surpriseparty weggelopen. Ze was naar Brussel om met haar vuist op tafel te slaan zodat Nederlandse boeren tegen de klippen van vervuiling op, hun dierlijke mest kunnen blijven uitrijden. Vanuit dieren bezien betekent dat doorgaan met het verminken, opsluiten en onthoofden. Volgens onderzoek van Dier&Recht ontvangen Nederlandse melkveehouders zo’n 350 miljoen directe inkomenssteun uit Brussel, een kleine 22 duizend euro per melkveebedrijf. Europese veeboeren liggen sowieso aan een gigantisch subsidie-infuus. Misschien ging Caroline in Brussel daarom maar glimlachen. Het is lastig op tafel slaan met bakken geld onder je armen.
Nederlandse veeboeren krijgen onder andere subsidies voor investeren in milieuvriendelijke middelen, subsidies per hectare en subsidies voor boeren onder de 41 jaar. Bij elkaar maakt dat de veehouderij een peperdure rechtse hobby. Iedereen kan nu wel gillen dat veehouders voedselzekerheid genereren, maar iedereen weet ook dat dat een leugen is. In de bergen graan die aan dieren worden gevoerd voor ze in stukken worden gehakt, zit meer voeding dan in de hoeveelheid biefstukken, koteletten en worsten die het slachtwezen uitbraakt. Veeboeren produceren net zo min voedsel als mijn nichtje dat met haar taartmachine doet. Ook het graan dat zij gebruikt verwordt tot een beige derrie die de omgeving vervuilt. Ook zij gelooft dat ze geen dierenleed veroorzaakt in haar tsunami van melk, boter en ei.
In de toelichting die de PVDD bij haar wetsvoorstel leverde, staat dat in Nederland jaarlijks 30 miljoen dieren niet eens levend de stallen uitkomen. Per dag zijn dat meer dan 80.000 dieren die op Hollandse boerenerven sterven. Toch blijft iedereen en zijn nichtje geloven dat je dieren en hun melk kunt opsmikkelen zonder dat dieren lijden. Dat krijg je in een wereld waar landbouwpolitici vrijuit oreren over dierwaardigheid in de veehouderij. Alsof dat niet zoiets is als beweren dat er naar menswaardigheid in concentratiekampen wordt gestreefd.
A group of young workers from the Mammal Research Plant of the PAN Polish Academy of Sciences came up with the idea of telemetric studies. A wild animal is given a collar with a radio transmitter, so that it would pass out information as it walks about the woods. But the carnivore must first be caught. By coincidence, it was revealed that the researchers set up traps for the wolves and lynxes, which are prohibited by Polish law. Simona Kossak shows the ‘research apparatus’ that she came across in the forest – heavy metal jaws. It takes two men to open them up. She had just put away a ready typescript when a pack of wolves approached the house. […] The wolves howled terribly. […] ‘It was a gratuitous hymn for saving their lives’, she commented with conviction. ‘Wolves never approach buildings. They are too frightful. Perhaps they sensed the friendly aura emanating from the hut’.
Trans. PS
They called her a witch, because she chatted with animals and owned a terrorist-crow, known for stealing gold and attacking bicyclists. A lynx slept in her bed, and she shared her roof with a tamed boar. Simona Kossak was a scientist, ecologist and the author of award-winning films – as well as an activist who fought to protect Europe’s oldest forest.
Lees meer over deze bijzondere vrouw die samenleeft met dieren in het nationale park Białowieża van Polen:
Hobbykip-ei uit Zuid-Holland Zuid bevat tot 1000 keer meer PFAS dan supermarkt-ei: nu ook landelijk onderzoek
Eieren van hobbykippen in Zuid-Holland-Zuid bevatten tot wel duizend keer meer PFAS dan eieren uit de supermarkt. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM. Met het consumeren van één zo’n ei per week zit je soms al aan je PFAS-grens. De resultaten zijn zo zorgwekkend dat nu onderzoek wordt gedaan naar de vervuiling van eieren van hobbykippen in de rest van Nederland. ‘Wij zijn erg geschrokken.’
AD, Amy van den Berg, Folkert van der Krol, Sander van MersbergenLaatste update:11:24
De mate van vervuiling blijkt uit de risicobeoordeling die het RIVM deed voor 31 locaties van hobbykippen in de regio Zuid-Holland Zuid. Hierbij werd berekend hoeveel eieren van hobbykippen mensen per week kunnen eten zonder over de gezondheidskundige grenswaarde van PFAS heen te gaan. Deze grenswaarde geeft aan hoeveel PFAS mensen binnen mogen krijgen, zonder dat dit gevolgen heeft voor de gezondheid.
Eieren van particuliere komen van kippen die als hobby worden gehouden. Bijvoorbeeld in achtertuinen, moestuinen en op zorg- en kinderboerderijen. Voor 22 locaties in de regio Zuid-Holland Zuid geldt dat mensen door het eten van één ei per week al meer PFAS binnenkrijgen dan de gezondheidskundige grenswaarde. De eieren van de overige acht locaties konden maximaal één (op drie locaties), twee (op twee locaties), drie (op twee locaties) of vier keer per week (op één locatie) worden gegeten zonder dat de gezondheidskundige grenswaarde werd overschreden. Op één locatie werd de grenswaarde overschreden bij vijftien eieren per week.
,,Wij zijn als gemeenten natuurlijk geschrokken van de bevindingen van het onderzoek”, aldus een woordvoerder. In december bleek uit regionaal (kleinschaliger) onderzoek al dat de eieren te veel PFAS bevatten. Vanaf dat moment werd ook direct het advies uitgedaan om geen eieren van hobbykippen te eten. ,,Het onderzoek van het RIVM geeft aan dat dit advies blijft staan.”
RIVM breidt onderzoek uit over Nederland
De oorzaak van de hoge PFAS-gehalten in eieren van hobbykippen is onbekend. ,,Op basis van meerdere nationale en internationale onderzoeken is het aannemelijk dat het probleem zich niet beperkt tot Zuid-Holland Zuid. Het RIVM laat weten ook op andere plaatsen in Nederland onderzoek te gaan doen naar PFAS in eieren van hobbykippen én naar de oorzaak van PFAS daarin”, aldus het RIVM.
Dit is niet alleen een probleem van onze regio, maar een landelijk probleem, schetst een woordvoerder van de gemeenten Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Molenlanden. ,,De effecten van de vervuiling van PFAS, niet alleen in onze regio maar ook uitgestoten op andere plekken, blijkt steeds verder te reiken. Wij vinden het dan ook nog steeds belangrijk dat er een verbod op Europees niveau komt op de uitstoot van PFAS en blijven daarvoor strijden, ook lokaal.”
Opvallend: minder PFAS van Chemours rond Dordrecht in eieren dan gedacht Hoewel de jarenlange uitstoot van PFAS aanleiding was voor de gemeenten Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Molenlanden om de eieren überhaupt te onderzoeken, blijkt dat in de eieren vooral veel van de PFAS-soort PFOS zit. Deze stof is voor zover bekend niet uitgestoten door het bedrijf Chemours (voorheen DuPont) in Dordrecht.
Naast PFOS bevatten de eieren ook een aantal andere PFAS-soorten in onverwacht hoge concentraties. Ook PFOA, in het verleden uitgestoten door Chemours, wordt in de eieren aangetroffen, maar wel meestal in lagere concentraties. GenX wordt niet of nauwelijks aangetroffen in de onderzochte eieren.
PFAS zit bijna in alles, van een regenpak tot aan een teflonpan, en vervuilt ons water en onze bodemFAS via andere wegen je lichaam in
In het RIVM-onderzoek is de inname van PFAS berekend via het eten van alleen eieren van hobbykippen. We krijgen echter ook PFAS binnen via andere voedingsmiddelen en drinkwater, de zogenaamde achtergrondblootstelling. ,,Deze inname moet ook worden meegenomen om het risico voor de gezondheid van het eten van eieren van hobbykippen te beoordelen”, aldus een woordvoerder van het RIVM.
In 2023 heeft het RIVM de inname van PFAS via voedsel en drinkwater berekend voor de Nederlandse bevolking. Hieruit blijkt dat Nederlanders te veel PFAS binnenkrijgen. ,,Daarom is elke extra inname, bijvoorbeeld via eieren van hobbykippen, onwenselijk.”
Wat betekent dit voor de gezondheid?
Het eten van eieren van hobbykippen met hoge gehaltes PFAS zorgt niet direct voor ongunstige gezondheidseffecten, meent het RIVM. In de risicobeoordeling vergelijkt het RIVM de berekende inname van PFAS met de gezondheidskundige grenswaarde. ,,Boven de gezondheidskundige grenswaarde kan de kans op ziekte toenemen. Hoe meer PFAS mensen binnenkrijgen en hoe langer dit duurt, hoe groter de kans dat het invloed heeft op de gezondheid. Daarom is het wenselijk om onder deze grenswaarde te blijven. Het eten van eieren van hobbykippen levert een grote bijdrage aan de PFAS-inname.”
Onderzoek naar de oorzaak
De gemeenten Dordrecht, Molenlanden, Papendrecht en Sliedrecht hebben afgelopen najaar opdracht gegeven voor dit onderzoek. Met als doel te achterhalen of het veilig is voor hun bewoners eieren te eten van hobbykippen. Toen in december bleek dat er te veel PFAS in de eieren van hobbykippen zat, hebben zij ook opdracht gegeven om onderzoek te doen naar de oorzaak: via welke route komt PFAS in de eieren terecht. Dit onderzoek - onder leiding van adviesbureau Arcadis - loopt nog.
Onderzoekers hebben de bodem, het water, het voer, vitamines, antiwormenmiddel, het nestmateriaal en het verpakkingsmateriaal van het voer onderzocht. Daarin is niets gevonden dat het verhoogde PFAS-gehalte in de eieren kan verklaren. Er wordt als laatste nog gekeken naar de PFAS-concentraties in wormen. Het resultaat wordt de komende weken verwacht. Het RIVM zet het onderzoek naar PFAS in eieren van hobbykippen en de oorzaak daarna voort op landelijk niveau.
Waarzegger en burgemeester hoofdrolspelers in schandaal dat Franse stad al dagen in zijn greep houdt
Normaal zijn het de seksfeesten die de tongen losmaken in de Franse badplaats Agde. Maar een nieuw schandaal waarbij de burgemeester van het plaatsje én een waarzegger bij betrokken zijn, is momenteel het onderwerp van gesprek.
AD. Harmke de VriesLaatste update:07:57
Jaarlijks trekken duizenden swingers naar de badplaats Agde om van partner te ruilen. Het nieuwste schandaal heeft echter niets met wilde seks te maken. Althans, zo lijkt het. Hoofdrolspelers van het verhaal zijn waarzegger Sophia Martinez en burgemeester Gilles d’Ettore. Martinez zou de Franse burgervader al jaren lang in de tang hebben, schrijftBBC. Beiden zitten vast en worden verhoord. Zij wordt namelijk verdacht van manipulatie, terwijl hij mogelijk exorbitante hoeveelheden belastinggeld aan haar zou hebben uitgegeven.
Het schandaal begint als burgemeester d’Ettore een sessie heeft met Martinez. De waarzegger staat er namelijk bekend om met doden te kunnen praten. Hij vraagt haar om hem in contact te brengen met zijn overleden vader. En dat lukt. Tijdens een sessie lijkt haar stem plotseling te veranderen en de toon aan te nemen van de vader van de burgemeester.
Martinez manipuleert de burgemeester daarna persoonlijk, maar ook via de telefoon. d’Ettore ontvangt duizenden mysterieuze telefoontjes van 'stemmen’ van de doden. Ook zou hij stemmen van engelen horen, waarvan sommigen de burgemeester aansporen om de waarzegster te helpen.
En daar komt de corruptie om de hoek kijken.
Corruptie
De burgemeester zou namelijk luxe vakanties voor Martinez en haar familie hebben betaald, met publieke middelen. Die reisjes gaan naar Polynesië en Thailand. Ook zouden de 'stemmen’ hem hebben overgehaald om familieleden van de waarzegger in dienst te nemen.
,,Het is een gek verhaal”, zegt Jean Marc Darrigade, advocaat van de burgemeester, tegen BBC. ,,Het is ongelooflijk omdat je deze man in de politiek, burgemeester en voormalig parlementslid erg intelligent is. Dan ontdek je dat zo'n man gemanipuleerd kan worden", vertelt hij. ,,Deze vrouw zei dat ze met zijn overleden vader kon praten. Ze ontdekte een mentale zwakte in hem en exploiteerde die voor persoonlijk gewin. Het heeft lang geduurd voordat hij erkende dat hij was opgelicht.”
De advocaat van de waarzegger heeft een andere lezing. ,,Ze heeft toegegeven dat ze het vertrouwen van de burgemeester heeft geschonden, maar er is geen sprake van manipulatie, omdat ze heeft toegegeven wat ze heeft gedaan. Andere cliënten, waaronder artsen en architecten, zeiden dat ze over mystieke krachten beschikte. Ze onthulde details over hun leven waar niemand anders van wist.’’
Seks
Hoewel de advocaten het ontkennen, denkt de lokale bevolking dat het schandaal allemaal om seks draait. ,,Ik mag de burgemeester graag, hij is goed voor mij geweest. Hij is voor de gek gehouden, misschien was hij verliefd op haar”, vertelt een dorpeling tegen de Britse nieuwssite. ,,Voor mij is seks de kern van het schandaal. Als er geld mee gemoeid is, betekent dat dat seks er ook bij hoort. Ze zijn een soort van samen.”
Zowel de burgemeester als de waarzegger zitten in hechtenis om geknoei met getuigen te voorkomen. Martinez is overgeplaatst naar eenzame opsluiting, nadat ze is aangevallen door andere gevangenen. Zij beschuldigen haar van hekserij.
Een kanotocht over de eerste rivier die persoonsrechten kreeg in I Am the River, the River is Me
Documentaire Al 150 jaar proberen de Maori rivieren in Nieuw-Zeeland te beschermen. Dat lukte pas in 2017, toen de Whanganui-rivier de eerste rivier werd die persoonsrechten kreeg. Filmmaker Petr Lom gaat met kano de rivier op.
De Maori denken niet in termen als ‘bezit’. De mens is slechts rentmeester van de aarde. Voor Papatūānuku (vergelijkbaar met Moeder Aarde) moet goed gezorgd worden. Maori – de inheemse bevolking van Nieuw-Zeeland – voelen zich met alles verbonden: hun voorouders, maar ook bergen, land, water en lucht. Een rivier is een levend wezen, en wordt beschouwd als hun voorvader. Met lede ogen moesten ze aanzien hoe kolonisten eeuwenlang rivieren als hun bezit zagen en vervuilden. Al 150 jaar proberen ze de rivieren die door hun leefgebied lopen juridisch te beschermen. Dat lukte pas in 2017, toen de Whanganui-rivier persoonsrechten kreeg, als eerste rivier ter wereld. Sindsdien groeit de natuurrechtenbeweging en volgden andere landen het Nieuw-Zeelandse voorbeeld.
In de documentaire I Am the River, the River is Me gaat het echtpaar Petr Lom (regie) en Corinne van Egeraat (productie) en hun crew (camera, geluid) met kano’s de Whanganui op. Hun gids is Ned Tapa, de bevlogen leider van de Whanganui-stam. Een aantal andere gasten doet ook mee aan de vijfdaagse tocht over de rivier, van wie Brendan Kennedy de belangrijkste is. Hij is de leider van een groep Australische First Nations-bewoners, de Aboriginals. Hun rivieren zijn nog niet beschermd, het gaat zelfs slecht met ze. Ze zijn ernstig vervuild, worden verwaarloosd en vallen door dammen droog; dammen die zijn aangelegd door westerse bedrijven die de rivieren gebruiken voor hun vervuilende fabrieken. Kennedy hoopt te kunnen leren van Ned Tapa. Zowel de Maori als Aboriginals zijn eeuwenlang onderdrukt, gekleineerd en gediscrimineerd. Hun talen werden verboden, hun kinderen ontvoerd om westers opgevoed te worden.
De documentaire heeft veel aandacht voor het natuurschoon rond en in de Whanganui. Het wordt in fraaie shots vastgelegd, soms middels drone. Ook aan het geluid is veel zorg besteedt, in navolging van het Maori-credo dat je altijd naar de natuur moet luisteren. Shots van Jimmy, het hondje van Ned dat meevaart, tonen zijn verwondering over de schoonheid van de omgeving; een verwondering die de kijker kan delen. Daarnaast is er aandacht voor de cultuur van de Maori, waarbij de westerse makers jaloers lijken op hun harmonieuze manier van leven: een wat romantische blik op de Whanganui. Verder mist er wat context: hoe zit het precies met de Te Awa Tupua-wet die in 2017 van kracht werd? Dat op sommige plekken aan de rivier – vooral privébezit en met (staats)bedrijven – nog oude wetgeving van kracht is, had best vermeld mogen worden.
Vleermuis en huismus krijgen verplicht onderdak in nieuwbouw: ‘Een gaatje in de muur? Hop, d’r zit een mus in’
Biodiversiteit Het wordt verplicht om onderkomens voor de huismus, gierzwaluw en vleermuis aan te brengen in nieuwbouw. Een wijk in Vlaardingen is een voorloper. „Ik hoop dat het voorschrift wordt nageleefd, want anders houdt het snel op.”
De huismus waagt zich nog niet in Park Vijfsluizen, een nieuwbouwproject in Vlaardingen. Het terrein is nog te veel in ontwikkeling, heeft te weinig struiken om in te schuilen en voedsel te zoeken. Plekken om te nestelen heeft het wijkje wel volop: kleine openingen in de gevels bieden toegang tot de ingebouwde nestkasten.
Vanaf 1 januari 2025 wordt het verplicht om dergelijke ‘verblijfsvoorzieningen’ voor huismussen, gierzwaluwen en vleermuizen aan te brengen bij nieuwbouw en grootschalige renovaties. Demissionair minister Hugo de Jonge (Binnenlandse Zaken, CDA) heeft begin deze maand voorgesteld dit op te nemen in het Bouwbesluit, de verzameling voorschriften voor de bouw.
Deze verplichting moet helpen de biodiversiteit te bevorderen door de soms dramatische achteruitgang van deze soorten te stoppen en populaties kans geven weer te groeien. ‘De Huismus verdwijnt: is het tij te keren?’, schreven wetenschappers al in 2007. Sinds de jaren tachtig verminderde het aantal broedparen met minstens de helft. De laatste jaren is de populatie op „een laag niveau gestabiliseerd”, aldus de Vogelbescherming. Bij de laatste telling werd het aantal broedparen geschat op tussen de 600.000 en 1 miljoen. Exacte tellingen van de gierzwaluw, die bijna zijn hele leven vliegend doorbrengt, zijn lastig. Maar net als de vleermuizen zijn ze in aantal achteruitgegaan. Om de overgebleven populaties zo veel mogelijk in stand te houden zijn huismus, gierzwaluw en vleermuizen wettelijk beschermd.
Kieren
De aanleg van verblijfplaatsen verplichten, is zeker een positieve stap, zegt Timo Roeke van Vogelbescherming Nederland. Hij verwacht dat de onderkomens gretig aftrek zullen vinden onder de vogels en vleermuizen. „Je ziet het op plekken waar bouwers een gaatje open hebben gelaten. Dan zit er, hop, een huismus in.”
De bouwkundige inspanningen om energie te besparen in Nederland, hebben voor deze ‘bouwwerkafhankelijke’ beesten zeer nadelig uitgepakt. Kieren werden gedicht, spouwmuren geïsoleerd, ruimtes onder dakpannen afgesloten. Het isoleren van gebouwen ging ten koste van hun levensruimte. Hoeveel meer mussen, gierzwaluwen en vleermuizen over een paar jaar het Nederlandse luchtruim doorkruisen, durft Roeke niet te zeggen. Maar hun aantallen worden gemonitord, dus er zullen meer gegevens beschikbaar komen.
Jennifer Hagens van de Stichting De Mussen Toevlucht is ook blij met het voorstel. „Het zou wel tijd worden, tot nu toe is de situatie vooral achteruitgegaan. Ik hoop dat het voorschrift wordt nageleefd, want anders houdt het snel op.”
Directeur Maike van Stiphout van DS Landschapsarchitecten heeft daar wel vertrouwen in. „Het Bouwbesluit is een ondergrens, daar kun je niet doorheen zakken.” Ze ziet deze verplichting als onderdeel van een grote en snelle verandering in de bouw. „Tien jaar geleden werd ik uitgelachen om het idee dat vogels in een gebouw kunnen wonen, dat is echt aan het kantelen.” Meer bouwers zijn bezig met hoe ze kunnen bijdragen aan de leefomgeving, aldus Van Stiphout.
Nieuwbouw in Park Vijfsluizen met direct aangebrachte vogelnesten dan wel nestkasten in de muur van een gebouw.Foto Folkert Koelewijn
Imago
Vogels zijn in ieder geval welkom in Park Vijfsluizen. In veel gevels zitten sleuven of openingen, die bouwbedrijf Heijmans en de Vogelbescherming tonen tijdens een ‘woonwijksafari’ voor de pers. De Vogelbescherming en Heijmans gaan samenwerken aan betere voorzieningen voor vogels in nieuwbouwwijken. De sleuven geven toegang tot de holtes waar gierzwaluwen en vleermuizen kunnen verblijven. „Vleermuizen hebben een slecht imago,” zegt ecoloog Jan Willem Burgmans, die in dienst is van bouwbedrijf Heijmans. „De helft van de mensen denkt nog dat ze bloed drinken.” Maar het zijn juist heel nuttige beestjes. „We willen water in de wijk opvangen, maar daar kunnen muggen zich voortplanten. Eén vleermuis vangt tot wel duizend muggen per nacht.”
Vanuit ecologisch oogpunt zet hij wel een kanttekening bij het verplichten van verblijfsvoorzieningen. Dat is eigenlijk de laatste stap, legt Burgmans uit. Fundamenteler is dat de bodem gezond is, daarop kan de fauna floreren en dan komen de insecten, vogels en andere dieren vanzelf.
Tien jaar geleden werd ik uitgelachen om het idee dat vogels in een gebouw kunnen wonen, dat is echt aan het kantelen
Maike van Stiphout —directeur DS Landschapsarchitecten
Burgmans is wel voorstander van de nieuwe regel, al was het maar omdat daardoor alle bouwers moeten doen wat Heijmans vrijwillig doet. Heel kostbaar is het overigens niet om de verblijfplekken aan te leggen: voor een rijtjeswoning zo’n 900 euro, aldus een rapport.
In Park Vijfsluizen wordt al van alles gedaan om de biodiversiteit te bevorderen, wat tegenwoordig vaak wordt aangeduid met de term „natuurinclusief bouwen”. De wijk heeft bloemrijke groene daken, waterpartijen, een geluidswal met beplanting van wilgen, berken, beuken en een variëteit aan struiken. Op termijn moeten hier onder meer ook de ransuil, kleine karekiet en groene specht zich thuis voelen. Met een cameraval wordt nu, deels met AI, in de gaten gehouden welke insecten in de wijk voorkomen en een installatie gaat bijhouden welke vogels er zitten.
Tegels en kunstgras
Hoe de natuur in de wijk zich ontwikkelt, durft niemand te zeggen. „De mensen die hier wonen, moeten daar een succes van maken”, zegt Burgmans. Tijdens een rondtocht is te zien dat sommige bewoners hun tuin hebben geplaveid met tegels en gestoffeerd met kunstgras. „Dan moeten we het nog beter uitleggen,” zegt Burgmans. Er wordt een beetje op gestuurd. Bij de aanleg krijgen de tuinen zwarte grond, geschikt voor beplanting en niet voor betegeling.
Ook zijn eigen collega’s zullen moeten bijleren, zegt Burgmans. Altijd was de norm om bestrating strak te leggen, er hoorde geen gras tussen de tegels te groeien. Nu zijn paadjes en parkeerplaatsen halfopen aangelegd, met ruimte voor groen en waterdoorlatend.
Sommige dieren trekken zich niets aan van alle bouwactiviteiten in de wijk. Een stel Canadese ganzen paradeert met geel-bruine kuikens over het bouwterrein. Er is een vos gezien en een ijsvogel. Een medewerker van Heijmans vertelt dat een boomstam wordt omgevormd tot huisvesting voor deze kleurrijke vogel, maar dat is niet verplicht.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data113489239-25fc9b.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data110618563-353aa0.jpg)
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data115757504-372815.jpg|https://images.nrc.nl/UBq_JzwvIjTltgYJ2fHGPjEaLTQ=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data115757504-372815.jpg|https://images.nrc.nl/CoFyzq78w9hdbO3L2mpM2NloCSo=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data115757504-372815.jpg)