Het is zaterdagmorgen net boven het vriespunt wanneer een groep van zo’n 250 Spanjaarden bij het Brabantse dorpje Oud-Empel, vlakbij Den Bosch, in een lange stoet de dijk van de Maas oploopt. Eenmaal bij het water aangekomen plaatsen enkele militairen in uniform in het zompige gras wat Spaanse vlaggen en een replica van een metalen helm uit de Tachtigjarige Oorlog, naast een houten paneel met daarop de beeltenis van de onbevlekte ontvangenis van Maria.
Er volgen toespraken in het Spaans, waarin de sprekers verslag doen van zowel de Slag bij Empel als van het Wonder van Empel, toegeschreven aan Maria. Nederlandse aanwezigen, die verreweg in de minderheid zijn, kijken het jaarlijks terugkerende tafereel aan met een mengeling van verbazing en verwondering.
‘Zelfs veel inwoners van Empel kennen het Wonder van Empel niet – het leeft hier niet zo’, erkent Piet de Jong, pastor in de Heilige Landelinuskerk in Empel. ‘Maar in Spanje des te meer. Daar komt het Wonder van Empel gewoon voor in de geschiedenisboekjes op school.’
Doorgestoken dijken
Tijdens de Tachtigjarige Oorlog zaten in december 1585 zo’n vierduizend Spaanse soldaten vast bij Empel, omsingeld door staatse schepen op de Maas en omgeven door water – de dijken waren doorgestoken. Al vijf dagen doorstonden de Spanjaarden zware ontberingen van kou, regen, honger en beschietingen. Een capitulatie leek onvermijdelijk.
Om zich te beschermen groeven ze zich in rond de kerk van Empel. Bij die graafwerkzaamheden vond een soldaat een beeltenis van de onbevlekte ontvangenis van Maria. De Spanjaarden plaatsten die in het kerkje en begonnen te bidden. Nog diezelfde dag werden hun gebeden volgens de overlevering al verhoord: het begon flink te vriezen.
Over wat hierna gebeurde op 8 december 1585, verschillen de lezingen. Volgens de ene moesten de schepen van de staatse troepen zich ijlings terugtrekken naar het open water om niet ingevroren te raken, waarna de Spaanse manschappen veilig konden ontkomen naar ’s-Hertogenbosch.
Volgens een andere lezing hadden de Spanjaarden juist versterking gekregen vanuit Den Bosch. Ze bestookten de staatse schepen, die zich daarop terugtrokken, om vervolgens vast te lopen in het ijs. Daarbij zouden ook veel schepen door de Spanjaarden in brand zijn geschoten.
Hoe het ook zij, het Wonder van Empel was volgens de Spanjaarden geschied dankzij de gebeden tot de Heilige Maagd Maria. En dus vieren ze de Slag bij Empel nog steeds als een onverwachte maar klinkende overwinning.
‘El milagro’
‘Voor ons is dit een heel belangrijke historische gebeurtenis’, zegt Javier Menendez (62), een overheidsambtenaar uit Gijón (in Asturië) die veel interesse heeft in de militaire geschiedenis van zijn land. Hij is vrijdag met zijn vrouw Encarna Alonso (62) naar Brussel gevlogen, heeft een auto gehuurd en een hotel geboekt in de buurt, allemaal om deze herdenking mee te maken. Zijn vrouw maakt intussen een foto van haar man voor de wapperende vlag met de tekst ‘El Milagro de Empel’ die naast de Mariakapel op de dijk staat.
‘Het is ook een symbool van hoop en geloof’, zegt een jongeman die met zijn broer en vriend naar Empel is gereisd. Voor de kapel zingen de Spanjaarden, onder wie veel militairen van Navo-bases in Brussel, Mons en Brunssum, de Himno de Infanteria, het ‘volkslied’ van de Spaanse infanterie. Ook de hoogste Spaanse generaal bij de Navo in Brussel is aanwezig bij de plechtigheid, die wordt besloten met een gemeenschappelijke Spaans-Nederlandse heilige mis in de Landelinuskerk in Empel.
Door het Wonder van Empel heeft de Mariaverering in Spaanse militaire kringen een vlucht genomen. De Heilige Maagd is patrones van de Spaanse infanterie. Eerder werd 8 december, als de Spanjaarden de onbevlekte ontvangenis van Maria vieren, al uitgeroepen tot nationale feestdag. Om die reden wordt de herdenking van het Wonder van Empel een week eerder gehouden.
Lachende Vis
Net zo bijzonder als het wonder zelf is de manier waarop het jaarlijkse Spaanse evenement aan de Maas tot stand is gekomen. Pas in 2000 is de kapel van Onze Lieve Vrouw van Empel gebouwd, als genoegdoening voor omwonenden, die last hadden van de werkzaamheden voor de dijkverhoging.
Ongeveer in diezelfde tijd begon een aantal Spaanse militairen zich bezig te houden met het Wonder van Empel, en vooral met de prangende vraag: waar heeft dat nu precies plaatsgevonden? In 2006 toerde een Spaanse luitenant-kolonel met zijn motor over de Maasdijk bij Empel, toen hij op de Mariakapel stuitte, schuin tegenover eetcafé De Lachende Vis. Hij belde meteen zijn superieur: ‘General, la capilla existe!’ (‘Generaal, de kapel bestaat!’). Een jaar later arriveerde de eerste Spaanse delegatie om het Empelse mirakel te gedenken.
‘Het is in de loop van de jaren steeds groter geworden’, constateert Evert Reuser, bestuurslid van de stichting die de Mariakapel beheert en de organisatie van de Spaanse herdenkingen ondersteunt. De kapel wordt het hele jaar druk bezocht door Spaanse toeristen, als een soort bedevaartsoord, zegt hij: ‘In het gastenboek lees je veel Spaanse commentaren.’
Nederlagen genegeerd
Bill MacDonald, een Amerikaanse Spanjaard, is vanuit Madrid naar Empel gekomen en draagt een Spaanse vlag uit de Tachtigjarige Oorlog over zijn schouders. ‘Tot drie jaar geleden had ik er ook nog nooit van gehoord, hoor’, zegt hij. Via zijn zwager en schoonzus, die bij de EU in Brussel werken, is zijn interesse gewekt.
Hij is financieel specialist en heeft met belangstelling de toespraken van de militairen aangehoord. Hij weet te vertellen dat de Spanjaarden bij de slag veel ‘Hollandse’ schepen hebben verwoest. Het verbaast hem niks dat daarover in Empel en de rest van Nederland zo weinig bekend is. Lachend: ‘In de nationale geschiedenis van landen krijgen overwinningen altijd meer aandacht dan nederlagen.’
Geen opmerkingen:
Een reactie posten