Het landschap moet de komende 25 jaar ‘ongekend veranderen’: véél meer natuur en minder landbouwgrond, zegt PBL
Planbureau voor de Leefomgeving Nederland staat voor een „ongekende transformatie” van het landschap, waarbij 20 tot 30 procent meer natuur moet worden aangelegd, ten koste van landbouwgrond. Dit zegt het PBL in een deze donderdag verschenen rapport.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/10/15100032/161025DEN_2019628031_pbl2.jpg)
Het Mantingerbos, een zeer oud, acht hectare groot bos in Drenthe.
FOTO SAKE ELZINGAHet moet groener. Niet onmiddellijk en rigoureus. Maar als Nederland over een kwart eeuw de Europees afgesproken doelen voor natuurbehoud, waterkwaliteit en klimaat wil halen, dan zal er veel meer natuur bij moeten komen en zal er minder grond voor landbouw beschikbaar zijn. Dat stellen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een donderdag verschenen ‘verkenning’ over de toekomst van landbouw en natuur in 2050.
De politiek staat volgens het planbureau voor de „historische opgave” agrarische gronden anders te gebruiken en 20 tot 30 procent meer natuur aan te leggen. Deze „ongekende transformatie” van het landschap vergt een „breuk met het verleden”, aldus het planbureau.
„Er zijn veel meer natuurinvesteringen nodig, terwijl Nederland in de afgelopen jaren juist een kleiner deel van het nationaal inkomen aan natuur heeft uitgeven.” Meer natuur is onontkoombaar, aldus het rapport. En: „Om dat in 25 jaar tijd voor elkaar te krijgen, zal de snelheid waarmee de overheid nu grond aankoopt voor natuur met minimaal een factor twee tot vier moeten toenemen.”
Twee scenario’s
De onderzoekers hebben twee scenario’s beschreven waarmee de doelen voor natuur, klimaat en waterkwaliteit kunnen worden bereikt. Die scenario’s zijn de „hoekpunten” van het maatschappelijk debat waarin politiek en samenleving hun keuzes bepalen. „De waarheid zal ergens in het midden liggen, maar deze hoekpunten gaan ons enorm helpen het debat te structureren”, zegt PBL-directeur Marko Hekkert. Hij signaleert dat de politiek veel maatregelen neemt, zonder dat daar een duidelijke visie aan ten grondslag ligt. „Het lukt de politiek niet een beeld te vormen van de toekomst van de landbouw.”
Het landschap wordt leger, want de koeien staan het gehele jaar op stal: dat is efficiënter
De onderzoekers bepleiten de instelling van een staatscommissie, „gezien het nationale belang van robuuste Nederlandse natuur en een gezonde leefomgeving én het mogelijke nationale belang van een vitale agrosector in een wereld met onzekere geopolitieke verhoudingen”. Een staatscommissie, zoals eerder bijvoorbeeld de Deltacommissie voor waterveiligheid uit 2008, kan politieke tegenstellingen overbruggen alsmede „compromissen voorbereiden”.
Het eerste, ‘intensief-technologische scenario’ van de onderzoekers gaat uit van de brede toepassing van techniek voor „een zo schoon mogelijke landbouw”. Die landbouw blijft zo veel mogelijk in stand door een strikte scheiding met grote, aaneengesloten natuurgebieden en twee kilometer brede overgangszones. Die natuurgebieden moeten dan wel fors worden uitgebreid, met 150.000 hectare, grofweg de provincie Utrecht, „boven op wat in het bestaande beleid is voorzien”. Het scenario zal leiden tot een „strak geordend” land dat lijkt op het huidige Nederland of op een land als Denemarken, met minder maar grótere landbouwbedrijven dan nu, die voor de export blijven produceren. Vooral vlees en eieren, minder melk. Het landschap wordt bovendien leger, want de koeien staan hoofdzakelijk op stal: dat is efficiënter. „Koeien in de wei zijn een beeld uit het verleden geworden.”
Natuurinclusief
Het andere, ‘natuurinclusieve scenario’ voorziet in een extensivering van een omvangrijk gedeelte van de landbouw, namelijk 700.000 hectare. Dat betekent landbouw met minder productie en minder milieu-impact. De landbouw is dan vergelijkbaar met Oostenrijk of delen van Engeland, aldus de onderzoekers, met bedrijven die niet alleen leunen op inkomsten uit landbouwproductie maar ook op natuurbeheer en recreatie. „Het landschap zal afwisselender zijn met veel heggen, oevers en akkerranden, die naast een bijdrage voor biodiversiteit ook zorgen voor bijvoorbeeld natuurlijke plaagonderdrukking en bestuiving.” Plus: extra leefgebied voor dieren, en een buffer tegen een veranderend klimaat in natte én droge tijden. In dit scenario hoeft er ‘slechts’ 100.000 hectare nieuwe natuur bij te komen.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2025/10/15100011/161025DEN_2019628031_pbl.jpg)
Het Mantingerbos.
FOTO SAKE ELZINGADe noodzaak is evident; het „samenspel” van landbouw en natuur is vanaf de Tweede Wereldoorlog „uit balans” geraakt. Met name de „politieke keuze om de Nederlandse landbouw planmatig te moderniseren” heeft er sinds de oorlog toe geleid dat Nederland een relatief groot landbouwland kon worden, met „betaalbaar voedsel” voor alle Nederlanders, en ook voor de export kon werken. Maar die modernisering had „verregaande consequenties voor landschap, waterkwaliteit, milieu en natuur”, aldus het omvangrijke rapport. Leefgebieden voor plant en dier verdwenen of raakten verontreinigd, en soorten die eerder „juist floreerden bij een evenwichtig samenspel tussen landbouw en natuur” verdwenen snel, zoals de grutto, tien jaar geleden nota bene uitgeroepen tot ‘nationaal symbool’.
Bij het herstellen van deze balans zullen Europese doelen voor natuur, waterkwaliteit en klimaat „binnen handbereik” kunnen komen. „Beide scenario’s leiden tot eindbeelden die veel groener zijn dan het huidige Nederland”, aldus de verkenning. „Daarbij zullen in beide scenario’s veel populaties van planten en dieren groter en robuuster zijn, zal de waterkwaliteit verbeteren, neemt de stikstofemissie naar lucht en water af en zullen ook de broeikasgasemissies uit de landbouw ruim twee derde afnemen.
En nu maar afwachten of de voorstellen ook maatschappelijk geaccepteerd zullen worden , waarschuwen de onderzoekers; of er weerstand ontstaat tegen bijvoorbeeld het permanent op stal zetten van koeien, het gebruik van nieuwe technieken zoals genetische modificatie, of weerstand van boeren die simpelweg hun grond weigeren af te staan.
Maar er is nog tijd, zeggen ze, tot 2050.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten