Natuur van de nacht: ijsbloemen

Geplaatst op 7 januari 2010

door gaialogie

waterdamp wordt op het waterglas tot ijskristal

een materialisering waarbij scheppende wezens betrokken zijn

oh wat een verwonderend landschap

 

Morgens wakker worden en het eerste wat ik dan doe is de ijsbloemen bewonderen in het grote huis. Prachtcomposities die de nacht heeft gebaard, waardoor het eerste daglicht als door een oerwoud de kamer subtiliserend verlicht. Wat een prachtige doorstraling deze door fysisch scheppende krachten gevormde bloemenwezens.
Maar wie maakt ze?

Metafysisch
Er wordt wel eens gezegd: Koning Winter is weer in het land. De kinderen in Rusland weten dat Koning Winter de ijsbloemen op de ramen tovert.
Maar kan het ook zijn dat de natuurwezens zich zo laten zien, een verstoffelijking van een subtielere wereld?
Het scheppende wordt immer geboren in het donker, gelijk gewascircels, ons lichaam. Voor mij zijn het aardewezens, die dit fenomeen onder onze ogen brengen op het raakvlak van binnen-buiten waarbij ze vormen scheppen die de plantenwereld ook kent. Net als bij gewaskringen zijn er maar heel weinig mensen die ze ooit hebben zien vormen.

Het fysische proces
IJsbloemen ontstaan het best op ouderwets dun enkelglas raam en een flinke portie strenge vorst waarbij ijskristallen op de ruit ontstaan aan de binnenzijde van het raam. Vooral s nachts, als er weinig luchtbeweging in de kamer is en de waterdampmoleculen zich heel rustig naar de ruit toe kunnen bewegen, vormen zich op de ijskoude ruit ijskristallen in plaats van druppeltjes. Deze zetten zich vooral vast op oneffenheden op de ruit, bijvoorbeeld op krassen of veegstrepen.
Bevriezend water heeft de eigenschap dat het zeshoekige clusters van enkele moleculen vormt. Op de hoeken zitten de zuurstofmoleculen van het water, aan de vlakke zijkanten zitten de waterstofmoleculen. Aan deze zijkanten(ook wel facetten genoemd), hechten zich nieuwe zeshoeken, die zich weer hechten aan andere zeshoeken, enzovoorts. Zo ontstaan steeds grotere patronen.
De vorm van de patronen wordt beinvloed door vuil op het raam, kleine krasjes, achtergebleven zeepresten, vette vingers en andere extreme factoren.
Daarom zie je zelden dezelfde bloemen op verschillende ramen.

Andere fysische begrippen

Rijpen is de overgang van een stof van gas- naar vaste fase. Andere benamingen zijn verrijpen, desublimeren en vervasten. Normaal gaat de overgang gas naar vast in twee stappen. Eerst condenseert het gas zodat het een vloeistof wordt die hierna kan stollen, maar de vloeistoffase komt dus niet om de hoek kijken bij rijpen. Bij rijpen moet veel energie worden afgevoerd omdat de wild en vrij bewegende moleculen in een gas allemaal netjes in een rooster moeten worden gestopt waarbij ze alleen nog maar trillen. Dit gebeurt bijvoorbeeld op een koud raam als er ijsbloemen ontstaan. Deze zijn ontstaan uit waterdamp door rijping.

Arborescentie (uit het Latijn: arborescens, een boom wordend) verwijst naar afzettingen van kristallen in de vorm van boom- of struikvormig vertakte figuren.
Het verschijnsel van arborescentie is ook duidelijk waarneembaar bij ijsafzetting op vochtige voorwerpen die tot beneden het vriespunt zijn afgekoeld, zoals bijvoorbeeld ijsbloemen op ruiten.