Als we de antibosolifant nog hadden, had Europa er een stuk gevarieerder uitgezien
Onderzoekers belichten de rol die de uitgestorven Europese bosolifant heeft gehad in het vormgeven van de natuur in Europa. Planten zijn nog steeds op die olifant aangepast.
Natuurliefhebbers hebben reden voor extra weemoed. De door de vroege mens uitgeroeide Euraziatische bosolifant zou tot nu probleemloos overleefd hebben. Hij zou dan een onmisbare landschapsvormgever en natuurbeheerder zijn, een rol die hij vroeger ook had. De Europese natuurlijke leefgemeenschappen zijn namelijk veel beter te begrijpen als je die olifant er weer bij denkt.
De bosolifant hield de boel open
Palaeoloxodon antiquus, met zijn rechte slagtanden, noemen we traditiegetrouw bosolifant. Maar eigenlijk was hij een antibosolifant. Hij prefereerde en bewerkstelligde een meer open omgeving. De ironie wil dat veel mensen gesloten bos – of zelfs een rechtlijnige boomplantage – de ongestoorde natuur in optima forma vinden. De natuur zelf had er van oorsprong weinig mee.
Grote grazers en bladeters, en zeker olifanten, hielden de boel ooit meer open. De bosolifant was een ‘landschapsbouwer’, hoewel zijn eetpartijen en krabsessies er van dichtbij vermoedelijk meer als sloopwerk uitzagen. Sinds het pleistoceen wordt hij gemist.
Hij was nogal groot. Denk: de koeien zo groot als de enorme bul van de huidige Afrikaanse savanne-olifant, de naaste nu levende verwant. De stieren naar zelfde verhouding nog hoger, vaak boven de 4 meter, met ook nog eens een relatief grote kop. Gewicht? Zo’n 10 tot 15 ton.
Hij had het hier nu prima naar zijn zin gehad
Om het doen en laten van P. antiquus te analyseren, en zijn favoriete gebieden, combineerde de onderzoeksgroep Europese fossielen met reconstructies van klimaten van voorheen. Waar leefden ze vooral in koude of warme periodes, wat was dan het voedsel van deze gevarieerde bladeter en grazer?
Hij hield van gematigdheid. Als soort bewoog hij min of meer onder de mammoeten op en neer over de landkaart, al naar gelang de kou, als in een spelletje stuivertje wisselen op flinke tijdschaal. De gevonden situaties doortrekkend concluderen de onderzoekers: zonder de mens had hij niet alleen overleefd op voldoende plaatsen, hij zou vandaag de dag nog steeds gedijen. Dat laatste met een bijsluiter: even los van bebouwing en infrastructuur. Het klimaat in West- en Midden-Europa zou bijzonder geschikt zijn, met uitzondering van bergachtige gebieden zoals de Alpen en de Kaukasus.
Bedenk hoe de olifant dit bos zou hebben ingericht
Beelden van het verleden zijn wat beladen in het paleontologische veld. Iedereen denkt het beter te weten: over olifanten, mammoeten, extincties en de rol van klimaat en vroege mens. Dit onderzoek geeft veel sturing richting de menselijke rol. Mogelijk gaven we steppemammoeten en wolharige mammoeten een laatste zetje. Maar als koude-liefhebbers waren die al op weg naar de uitgang. De antibosolifant zou er zonder ons nog steeds geweest zijn.
Nu is hij er geweest. Zijn hele bestaan heeft hij bijgedragen aan het vormgeven van het Europese landschap, met smaak open ruimtes en lichte bebossing creërend. Veel inheemse plantensoorten zijn nu nog steeds aangepast aan die omstandigheden. In natuurbeleid moet hij volgens de onderzoekers worden teruggedacht, net als door natuurbeschouwers. Probeer hem voor u te zien, op de zondagse wandeling. Het recreatiebos is opeens zo saai niet meer, met veel meer openheid, poeltjes, en gezellige rommel waar van alles in en op leeft.
Het artikel van Franka Gaiser, Charlotte Müller, Paula Phan, Gregor Mathes, Manuel J. Steinbauer: Europe’s lost landscape sculptors: Today’s potential range of the extinct elephant Palaeoloxodon antiquus, verscheen in het tijdschrift Frontiers of Biogeography.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten