Een domper daarom beleefde Dicke de afgelopen dagen door een nieuwsbericht uit Den Haag. „Vier ministeries willen met behulp van reclamebureaus het imago van bestrijdingsmiddelen verbeteren. Terwijl ze een gevaar zijn voor het insectenrijk en een risico voor onze eigen gezondheid. Nee, dan heb je er echt niets van begrepen.”

 

Insecten zijn dit jaar afwezig en dat baart deskundige zorgen: ‘Onze gastheren op deze planeet’

Waar zijn ze?Vlinders, slakken, wespen, muggen... waar zijn ze toch? Volgens insectenkenner Marcel Dicke kruipt, zoemt en fladdert er dit jaar opvallend weinig rond. Lekker misschien voor wie appeltaart op het terras bestelt, maar eigenlijk luisteren we naar een ongemakkelijke stilte.

Edwin Timmer 12-07-25, 19:30 

Wie herinnert zich vorig voorjaar nog? De tuin verzoop bijna in alle neerslag en naaktslakken waanden zich in het paradijs. Ze doorkruisten in groten getale bloembedden en struikgewassen met als gevolg een ravage onder aardbeien en bessenstruiken.

Dit jaar is dat anders. En niet alleen slakken lijken zich te verstoppen. „Ik zie sowieso ook weinig insecten om me heen”, vertelt Marcel Dicke, emeritus professor entomologie van de Wageningen Universiteit. Die observatie is zonder meer zorgwekkend.

Natuurlijk, wat we nu zien - of niet zien - aan vliegende en kruipende insecten is voor een deel het gevolg van een uitzonderlijk droog voorjaar. „Muggen hebben water nodig om zich te kunnen voortplanten. En dan bedoel ik niet alleen sloten of vijvers, maar eigenlijk elk plekje rond je huis waar een plasje water in kan blijven staan.”

Weinig in slaapkamer

In die poeltjes laten volwassen muggen eitjes achter die uitgroeien tot larven die weer leven van in het water zwevende micro-organismen. Maar droogte betekent: minder plekjes met water en minder uitgroeiende larven. En voorlopig dus weinig muggen in de slaapkamer. Dicke: „Zodra er weer regen valt, kan dit ook zo weer veranderen.”

Ook wespen laten zich niet massaal zien. Al zijn er beroepsbestrijders die van meer meldingen spreken. De betrekkelijke onzichtbaarheid is aan de ene kant logisch, want deze insecten zijn vaak tot augustus druk met het voeden en verzorgen van nakomelingen.

Dicke: „De jongen scheiden een zoetige stof af die weer dient als voeding voor volwassen wespen. Pas als de jonge generatie uitvliegt, gaan de volwassen exemplaren elders op zoek naar suikers. Bijvoorbeeld in het voedsel dat wij achterlaten op tafel en terras.”

Toch raakt ook de droogte de wesp. „Muggen en andere insecten zijn geliefd voedsel voor wespen. Als er minder muggen zijn, heeft dat dus ook effect op de populatie van roofinsecten. Maar pas in augustus zien we echt hoe het ervoor staat met de hoeveelheid wespen”, nuanceert Dicke.

Naaktslak zit verstopt

Dan de naaktslak. Die laat zich absoluut niet zien. „Als er één diersoort afhankelijk is van vocht, dan is het de slak. Die zitten nu op vochtige plaatsen en onder de grond in rusttoestand. Maar als het gaat regenen, dan zien we ze zo weer terug.”

In de natuur is volgens Dicke meer aan de hand dan alleen een droog voorjaar. Tijdens zijn carrière als insectenonderzoeker in Wageningen is het afnemende bestand aan insecten een steeds groter thema geworden. Hij ziet de huidige schaarste niet los van die langjarige trends.

„Een hor? Vroeger gebruikte ik die altijd. Maar tegenwoordig heb ik ’m bijna niet meer nodig.” Dat vertelde een vriend onlangs aan de hoogleraar. De opmerking vat wel zo’n beetje samen wat Dicke met eigen ogen aanschouwt rond zijn woonplaats Wageningen.

Als oorzaken van die ongemakkelijke stilte wijst de wetenschapper vooral naar het pesticidengebruik in de landbouw en de gewoonte om onze tuinen te veranderen in een tegelwoestijn. „De meeste Nederlanders zijn er inmiddels wel van doordrongen dat het niet goed gaat met veel insecten. De vraag is: gaan we er eindelijk iets aan doen?”

Het zou ons aan het hart moeten gaan. „Insecten zijn de organismen die de wereld leefbaar houden voor ons. Het zijn onze gastheren op deze planeet. Ze staan aan de basis van de voedselketen, ze helpen planten bestuiven en ze ruimen afval op. Maar ik zie het gebruik van bestrijdingsmiddelen niet afnemen. En veel meer mensen zouden hun tuin vol kunnen zetten met inheemse bloeiende planten.”

Domper uit Den Haag

Dagvlinders zijn volgens Dicke als de kanarie in de kolenmijn. De meeste van de 53 soorten in Nederland hebben het moeilijk. De gehele populatie halveerde tussen 1992 en 2023. „Het zegt iets over het hele insectenrijk. En ik zie heel weinig vlinders vliegen. Je kunt niet anders concluderen dan dat ze een bijzonder zware tijd beleven.”

Een domper daarom beleefde Dicke de afgelopen dagen door een nieuwsbericht uit Den Haag. „Vier ministeries willen met behulp van reclamebureaus het imago van bestrijdingsmiddelen verbeteren. Terwijl ze een gevaar zijn voor het insectenrijk en een risico voor onze eigen gezondheid. Nee, dan heb je er echt niets van begrepen.”