We hebben een 'beschaafde opstand' nodig: opstaan vanuit de samenleving van onderuit
29 jun. 2020
Goed verhaal van pionier Jan Rotmans en zoals hij het zegt: we hebben meer dwarsdenkers nodig, centivisten (wetenschappelijke activisten), die weten dat een veelzijdige transitie gaande is en de oplossing niet buiten zich plaatsen maar bij zichzelf, de basis, de verandering aangaan om de uitdagingen van deze tijd zelf aan te gaan als klimaat-, milieu-, ecologie- en coronacrisis. De perfecte storm is gaande en we hebben niets aan die bestaande mannelijke politici die niet willen luisteren, nieuwe wegen wegdrukken, het oude overeind houden, rust uitstralen maar van binnen in chaos leven en ogenschijnlijk crisis bestendig zijn. Lang leve de nieuwe vrouwelijke politieke leiders!!
Paul van Liempt in gesprek met hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans over de systeemverandering die eraan zit te komen. "Als je de chaos niet omarmt en wegduwt, wordt het alleen maar erger.”
We zitten middenin de coronacrisis. Van verschillende kanten klinken geluiden dat er nu grote maatschappelijke veranderingen zullen optreden. Rotmans is al jaren bezig met het onderzoeken van dé transities die ons te wachten staan, zoals op het gebied van klimaat en ongelijkheid. Hoe kijkt hij naar corona? “Wat je ziet als je het vanuit een transitiebril bekijkt: datgene wat al langer gaande was, de nieuwe herijking van overheid, markt en burgers, dat krijgt een versterking.”
Rotmans onderscheidt twee ontwikkelingen. Enerzijds wordt nu versteld afgebroken wat al afbrak, anderzijds houdt de overheid nu zaken kunstmatig in stand. “Alle grote bedrijven trappen op de rem en de overheid gaat dat ook helpen.” Volgens Rotmans oefent men bijna autocratisch top-down macht uit. Tegelijkertijd ontstaan er allerlei burgerinitiatieven. “Je ziet maximale polarisatie tussen dat wat ontkiemt en al langer gaande is en een soort repressie in een poging dat te onderdrukken. Dat gaat dus niet werken, want uiteindelijk gaan die lange termijn krachten het winnen want die zijn dieper geworteld.” De samenwerking van onderop komt uiteindelijk krachtiger uit deze crisis.
Dat kan volgens Rotmans niet anders, als je naar de ontwikkelingen op lange termijn kijkt. Dat wil evenwel niet zeggen dat de transities allemaal gemoedelijk en zonder pijn zullen verlopen. “Ik denk wel eens dat onderschat wordt dat die polarisatie echt tot rebellie leidt. Tot opstand, oproer. [..] Er zijn wel drie of vier thema’s die leiden tot opstanden.” Rotmans refereert onder meer aan klimaatverandering, migratie en sociale ongelijkheid. “Dat betekent maximale chaos en nog grotere repressieve krachten [van bovenaf]. En dán zal het leiden tot een definitieve keuze voor de transitie.”
Een systeemwissel zal toch op de een of andere manier vormgegeven moeten worden. Dat vraagt om leiderschap. Rotmans: “Leiders worden niet geselecteerd op het leiderschap dat nu nodig is. [..] Je moet tegen de wind in durven te zeilen. Je moet juist bijna contra-intuïtieve beslissingen durven nemen.” Volgens Rotmans gaat het al fout bij kinderen. Op school word je beloond als je zo weinig mogelijk fouten maakt. “We gaan nu toe naar een onzekere samenleving. Je moet dus kinderen leren omgaan met onzekerheden. Niet met zekerheden, dat is quasi.” Dit gaat volgens Rotmans om het experimenteren, het leren dwars denken en risico’s durven nemen.
Rotmans vertelt dat hij in de jaren ’90 nauwelijks serieus werd genomen, maar nu steeds meer mensen de grote patronen bestuderen. “Je ziet het allemaal samenkomen nu. De sociale-, economische-, democratische- en de klimaat en milieupatronen.” Het is volgens Rotmans onzinnig om deze domeinen los van elkaar te bestuderen, alsof er externaliteiten zijn. Elke crisis, of dat nu met corona of klimaatverandering te maken heeft, gaat terug op menselijk gedrag. “Ten diepste zit het in onszelf.”
Daarbij is het meeste leiderschap volgens Rotmans onderop te vinden, bij kleine initiatieven, burgers en ondernemers. “Het echte transitievuur zit nu in de regio’s, daar gebeurt het allemaal”. Volgens Rotmans is het ook niet meer te stoppen. Maar het wordt wel heftig. “We moeten de chaos leren omarmen. We moeten leren inzien dat het ons helpt. Als je de chaos niet omarmt en wegduwt, wordt het alleen maar erger.”
Geen opmerkingen:
Een reactie posten